De Eurozone zou best zonder Griekenland kunnen en dat is echt geen nieuws. Wat nieuw was, is dat een Brusselse commissaris dat een paar jaar geleden openlijk zei, terwijl eerder alle autoriteiten hun mond gehouden hebben over het levantijnse karakter van Griekenland, dat zo slecht past bij het westen van Europa[1].
Ik heb het niet opgezocht maar denk dat het nu tien jaar geleden is dat het Engelse weekblad The Economist ons heeft uitgelegd waarom een faillissement van Griekenland eigenlijk onvermijdelijk is. Dat men in Europa al die tijd heeft gedaan alsof het anders ligt, komt omdat men bang is voor het domino-effect. In de politiek en de economie is een constatering niet louter een feitelijke kwestie maar heeft het gevolgen, vaak heel andere gevolgen dan de spreker heeft gewild. Dat is de reden waarom politici en bestuurders altijd heel voorzichtig zijn met wat ze zeggen. Waarom ze ook andere dingen zeggen dan ze werkelijk menen en waarom ze een welverdiende reputatie hebben voor onbetrouwbaarheid.
Het zwijgen over het slechte karakter van Griekenland hoeft intussen niet meer zo nodig omdat de zuidelijke Eurolanden plus Ierland, die in de gevarenzone verkeerden, intussen redelijk orde op zaken hebben gesteld en de markten wat tot bedaren lijken te zijn gekomen.
Griekenland houdt er een leger op na met een omvang die het zich eigenlijk niet kan permitteren en een overheid die corrupt is als in een willekeurig derde wereld land. We zijn daar de laatste jaren uitvoerig over voorgelicht. Wat voor Griekenland geldt, geldt grosso modo ook voor de andere vroegere Turkse gebieden in dat deel van de wereld. Er is er niet een met een echt fatsoenlijke overheid. Het vreemde is dat dit misschien nog het minste geldt voor Turkije zelf, al is dat land er onder Erdogan bepaald niet op vooruit gegaan.. Dat is waarschijnlijk te danken aan de rigoureuze manier waarop Mustafa Kemal Atatürk een eeuw geleden de resten van het Ottomaanse rijk heeft gemoderniseerd. Misschien vooral ook door de verering die deze man daarna in Turkije heeft genoten. Nog steeds kun je bij oudere Turken, ook hier in Nederland, een portret van Atatürk in de huiskamer zien hangen.
Zelfs Erdogan veroorlooft zich nog geen openlijke kritiek op zijn grote voorganger. Wel is het hem gelukt met behulp van dezelfde machtige kaste[2] die in Iran Khomeini aan de macht heeft geholpen de teugels in Turkije stevig in handen te krijgen. Erdogan lijkt erin geslaagd te zijn het leger als machtsfactor vrijwel uit te schakelen[3]. Tot de millenniumwisseling was het leger de ultieme arbiter in het land. De militairen garandeerden de seculiere grondwet en zetten islamistische[4] regeringen af, als die zich niet daaraan hielden. De schijnprocessen van de laatste jaren tegen hoge militairen en de toegenomen macht van de politie voorspellen onheil voor de toekomst van Turkije.
Het is te verwachten dat niet alleen het seculiere karakter van de staat maar ook andere moderne verworvenheden daarmee op den duur weer verloren zullen gaan. Het is niet waarschijnlijk dat het Turkije beter zal gaan dan al die andere vroegere Ottomaanse gebieden, als de straffe hand van Atatürk niet langer gevoeld wordt.
________________________________________
[1] Griekenland zal nooit uit eigen beweging de eurozone verlaten, omdat het voor de financiering van zijn leger en overheid van Europa afhankelijk is. Na een faillissement zou het uit de eurozone stappen maar één van de vele gevolgen zijn. Dan is Griekenland als machtsfactor uitgespeeld en zullen alle verhoudingen in dat deel van Europa anders komen te liggen.
[2] De kooplui en ambachtslieden uit de kashba.
[3] De hogere officieren zijn westers opgeleid in de seculiere traditie van Atatürk. De lagere officieren en soldaten zijn islamistisch en beïnvloedbaar door Erdogans partij.
[4] Onder islamistisch hier te verstaan een letterlijk aanvaarding van de leer van Mohammed en een afwijzing van de scheiding tussen religie en overheid.
Blog van Toon Kasdorp 