De onderwijspsycholoog Rob Martens onderscheidt vier kenmerken van het nieuwe leren: onderwijs moet leiden tot inzicht en begrip; iets van buiten leren is zinloos. Nieuwsgierigheid en een drang tot exploreren zijn de beste drijfveren om te leren, het liefst in een authentieke omgeving of simulatie daarvan, in een garage bijvoorbeeld of op een kantoor. ‘Zelfregulatie’ motiveert degene die leert: leerlingen bepalen hun eigen leerstrategie en hun studietempo en -voortgang; samenwerking stimuleert tot leren.
Nu weet u, net als ik, wat het ‘nieuwe leren’ is, maar veel schiet je er niet mee op. Eigenlijk alleen dat je er voor zorgen moet dat mensen als Martens het niet voor het zeggen krijgen bij de inrichting van ons onderwijs. Iets van buiten leren is alles behalve zinloos. Het is bijvoorbeeld erg praktisch om de tafels van vermenigvuldiging te kennen en dat lukt je alleen als je ze van buiten leert. Als U van gedichten houdt leert U ze van buiten. Pas dan zijn ze je geestelijk eigendom en altijd beschikbaar.
Nieuwsgierigheid en drang tot exploreren zijn prima eigenschappen van leerlingen, maar alleen de meer begaafden vertonen die eigenschappen. De anderen moeten op zo ’n basisschool net zo goed zaken leren waar ze niet buiten kunnen in de samenleving. Dat kan niet een privilege zijn van de meest begaafden. En zo ’n authentieke omgeving is leuk, maar je kunt onmogelijk het hele onderwijs afhankelijk maken van het voorhanden zijn van zo ’n omgeving.
Kortom, het onderwijs zal ook bij ‘het nieuwe leren’ in eerste instantie gericht moeten zijn op lezen, schrijven en rekenen en tegenwoordig misschien ook wel op het omgaan met computers. Maar zonder lezen schrijven en rekenen kom je eigenlijk aan al het andere niet toe.
Het ministerie zal er goed aan doen om bij de aanpassingen van het onderwijs die onvermijdelijk lijken, meer af te gaan op de adviezen van leerkrachten dan van onderwijspsychologen.
Blog van Toon Kasdorp 