De rol van horzel in de pels die Leo Prik een tijdlang speelde in de NRC is later overgenomen door Aleid Truijens in De Volkskrant. De vertrokken trein is de titel van een van haar stukjes in die krant. Zij volgt het Nederlandse onderwijs op de voet en baant de weg voor nieuwe commissies Dijsselbloem.
Het vmbo, dat toch al aan alle kanten in het verdomhoekje zou binnenkort een nieuwe weg in slaan, het competentiegerichte onderwijs. Dat was volgens Truijens een misleidende naam voor een nieuwe stap naar de afschaffing van kennisoverdracht in het onderwijs. Een verdere introductie van het z.g. zelfleren, nu bij het meest kwetsbare deel van de schoolgaande jeugd. Wat er in feite gebeurt is de afschaffing van de leerplicht en de vervanging door een leeftijdsgebonden bezigheidstherapie. Dat is iets waar de doelgroep geen zin in heeft en waar een toenemend groot percentage zich aan onttrekt door te spijbelen. Leraren die zich tegen de nieuwe trend verzetten worden weggepest door goedbetaalde maar ondeskundige managers. De politieke leiding van het ministerie van onderwijs kan er niets meer aan doen. We zitten op een rijdende trein, zegt de staatssecretaris en zo is het natuurlijk ook. Al zouden ze het willen op het ministerie, de zelfstandigheid van de megascholen maakt ingrijpen in het huidige systeem praktisch gesproken onmogelijk.
Dijsselbloem, de voorzitter van de naar hem genoemde commissie, kan niet bedoeld hebben dat het alleen maar een kwestie zou worden van dokteren aan de bestaande wetten en een beter toezicht op de uitvoering. Als het zo grondig mis zit met het onderwijs, dan is er een Deltaplan nodig. Maar daarin zit eigenlijk ook de moeilijkheid, want een van de belangrijkste problemen die Dijsselbloem bij het onderwijs aantrof, dat waren juist de voortdurende veranderingen. Als het onderwijs aan een ding behoefte had, vonden veel mensen, dan was het aan een periode van rust.
Hoe dan ook, met de bestaande organisatie en met de gemiddelde kwaliteit van de tegenwoordige bemanning van het onderwijs is iedere verbetering illusoir. Laat het bestaande systeem nu maar, verander er zo weinig mogelijk aan en zet een nieuw systeem ernaast en er boven. Laat de onderwijsraden, de ambtenaren van het ministerie en de onderwijsdeskundigen van de politieke partijen en van’’het veld’ vooral buiten het nieuwe Deltaplan. Zet het nieuwe plan op met oude leraren en met organisatie deskundigen van buiten het onderwijs. Begin met een nieuwe academische lerarenopleiding voor vmbo en vwo/havo en geef de nieuwe leraren een nieuw schooltype met nieuwe eisen en natuurlijk ook een betere honorering.
Geef de organisatie van het onderwijs in handen van de leerkrachten zelf in plaats van aan sociologen. Maak de toegang tot de scholen vrijwillig, plaats ze buiten het regime van de leerplichtwet. Dat betekent dat leerlingen die zich misdragen of anderszins ongeschikt zijn voor het onderwijs dat gegeven wordt van school kunnen worden verwijderd. Dat betekent dat er weer discipline mogelijk is op school. Het ultieme middel van wegsturen hoeft zelden te worden toegepast als de dreiging ermee maar reëel is. Wie goed onderwijs wil krijgt dan zijn kans. Het nieuwe schooltype zal de goede leraren en de goede leerlingen aantrekken en langzaam het bestaande systeem gaan vervangen. Wees niet optimistisch, het zal wel dertig jaar duren voor dat zijn beslag heeft gehad, maar dat lijkt toch de enige oplossing te zijn. Het is jammer voor een hele generatie leerlingen die niet het onderwijs krijgen dat ze eigenlijk nodig hebben. Het is ook jammer voor de samenleving die geen waar krijgt voor het dure geld dat in het reguliere onderwijs gaat, maar het kan niet anders. Zo’n Deltaplan geeft hoop voor de verre toekomst. Iedere andere oplossing leidt tot niets.
Het ideologische systeem waar we in de zeventiger jaren mee opgezadeld zijn is, zoals Dijsselbloem heeft geconstateerd, ongeneeslijk ziek en ongeneeslijk betekent ongeneeslijk. Uithuilen en opnieuw beginnen is dan de enige oplossing.
Blog van Toon Kasdorp 