Het strijkkwartet K458 heeft een bestaan in de ideeënwereld van Plato. Geen uitvoering haalt het helemaal wanneer zij vergeleken wordt met dat ideaal, al komt het Hagenkwartet er wel dicht bij, denk ik. Voor dit soort muziek hebben mensen die er gevoelig voor zijn een religieus soort eerbied.
Maar is het werkelijkheid? Bestaat er zoiets als de ideeënwereld van Plato waar menselijke bedenksels een Goddelijk bestaan leiden los van de uitvoering die eraan gegeven wordt? Bestaan ontwerpen van gebouwen los van de tekeningen of de hersenen van de ontwerpers en bestaan wiskundige verhandelingen buiten de informatiedragers waarin ze worden genoteerd?
In de hoofden van de makers en hun leerlingen bestaan ze zeker, maar zonder hulp van de informatiedragers zouden ze geen lang leven hebben, want mensen gaan dood en ze vergeten tegenwoordig bovendien tegenwoordig veel gemakkelijker dan in de tijd van Homerus.
In 2018 zijn er complexe ideeën die alleen in computers bestaan en die geen individueel mens meer helemaal bevatten kan. Als er sprake is van een (semi)permanentie van ideeën in de zin van Plato dan is dat in de samenleving, waar die makers en hun leerlingen en die computers deel van uit maken. Ideeën zijn onderdeel van de samenleving en als ze die overleven, zoals het Gilgamesj epos dat bijvoorbeeld gedaan heeft, dan komt dat omdat het kleitablet in het woestijnzand een langer leven heeft dan de Midden Oosten beschaving waarin het dichtwerk werd geboren. Ook de piramiden hebben de beschaving overleefd die ze heeft voortgebracht, maar het zijn versteende ideeën geworden. Ze hebben niet meer de betekenis die ze hadden toen ze werden bedacht en uitgevoerd.
Ideeën zijn eigenschappen van beschavingen. Ze worden bedacht door individuen, maar of ze voortleven is afhankelijk van de indruk die ze maken op de samenleving. Accepteert die ze, dan kunnen ideeën een lang leven hebben, maar niet het eeuwige leven zoals Plato dacht. Zonder mensen en hun beschavingen geen dichtwerken en strijkkwartetten, geen cyclotrons en geen stelling van Pythagoras.
Sommige ideeën, zoals die stelling van Pythagoras, of de gulden snede vragen erom om herontdekt te worden omdat je uitwerkingen ervan overal in de natuur kunt tegen komen, maar betekent dat nu dat ze bestaan onafhankelijk van de ontdekkers of van de samenleving waar die deel vanuit maken?
Plato meende van wel en voor veel godsdienstige mensen is het duidelijk dat dit soort kosmische ideeën van de godheid afkomstig zijn en menselijke ideeën door hem worden geïnspireerd.
Misschien is dat wel zo. Darwin heeft ons geleerd dat mensen en hun samenleving onderdeel zijn van de kosmos en Spinoza dat in de kosmos alles verwant is met alles en dat tussen die eenheid die de kosmos vormt en god geen zinnig onderscheid kan worden gemaakt. Dus het doet er misschien niet toe hoe je het noemt. En wat het is, gaat het denkvermogen van U en mij te boven. Dat staat wel vast.
Blog van Toon Kasdorp 