Milosevitch overleed hier in Nederland aan een hartaanval. Dat gebeurde een paar dagen nadat in Leiden een medisch rapport was verschenen, dat onder meer te kennen gaf dat er vreemde stoffen in het bloed van de gevangene waren aangetroffen. Stoffen die de werkzaamheid aantastten van de medicijnen tegen zijn hartziekte.
De openbare aanklager in zijn zaak reageerde daarop door in haar geboorteland Italië in het openbaar te verklaren dat M. zelfmoord zou hebben gepleegd. In Servië wisten zijn aanhangers meteen dat er sprake was van een moord door of vanwege het tribunaal. Dat soort uitspraken waren zowel voorbarig als onverstandig. Men had tenminste kunnen wachten tot de autopsie die de conclusies van het medische rapport bevestigd heeft, maar op grond waarvan men met een hele plausibele verklaring kwam over de manier waarop de farmacologisch werkzame stof in het bloed van M. was terechtgekomen.
Het proces was met het overlijden beëindigd, want tegen doden wordt niet geprocedeerd, althans niet volgens het Engels-Amerikaanse systeem dat het Tribunaal hanteert maar ook niet volgens het continentale Europese procesrecht.
Milosevitch stond terecht voor een internationaal tribunaal op grond van internationale rechtsregels die genocide en andere misdrijven tegen de menselijkheid strafbaar maken. Het internationale recht kent wel normatieve, maar niet of nauwelijks procedurele regels. Het procesrecht moet dus als het ware geleend worden van een van de bestaande nationale jurisdicties. Voor het Joegoslavië tribunaal waren ze geleend van Amerika. Dat was geen voorschrift, maar de UN zit nu eenmaal in New York en de juridische omgeving waarin men als organisatie werkt heeft een soort vanzelfsprekendheid, vooral als een organisatie niet over eigen regels beschikt. Uit het Amerikaanse procesrecht komt ook de amicus curiae, waarvan Nicole Lucas indertijd in Trouw zei, dat het een volstrekt nieuwe constructie is. Nieuw was alleen dat de amicus curiae in het tribunaal als pleitbezorger voor de verdachte optrad, terwijl hij dat in Amerika pleegt te doen voor belanghebbenden die geen partij zijn in de procedure.
Of we blij moeten zijn met deze afloop van de zaak of hem moeten betreuren is moeilijk uit te maken. Het proces was grotendeels afgerond, in de zin dat alle feiten wel op tafel lagen. Voor de geschiedschrijving maakt deze afloop geen verschil meer. Juridisch heeft het alleen iets opgeleverd voor andere procedures die bij het tribunaal aanhangig waren. Besloten was dat het bewijsmateriaal over en weer mocht worden gebruikt, met de uitzondering dat getuigenverklaringen van verdachten niet tegen hem in zijn eigen proces mogen worden gehanteerd.
Of Milosevitch veroordeeld zou zijn zullen we nooit weten. Dat hij de hoofdverantwoordelijke was voor de laatste Balkanoorlog en daarmee voor de vele misdrijven die daar over en weer tussen de partijen zijn begaan staat wel vast. Of specifieke misdrijven tegen hem bewezen hadden kunnen worden is minder zeker. Het is een tekortkoming van het internationale strafrecht dat het oorlogsrijp maken van een bevolking door politici en media niet als zodanig strafbaar is gesteld in alle gevallen dat er daadwerkelijk krijgshandelingen op gevolgd zijn. Dat is waar Milosevitch schuldig aan was en zijn belangrijkste handlangers waren niet Mladic en de andere militairen, maar de journalisten van wie er een paar nog steeds achter hun bureau in Belgrado zitten.
Blog van Toon Kasdorp 