Het strijkkwartet K458 heeft een bestaan in de ideeënwereld van Plato en geen uitvoering haalt dat ideaal helemaal, al komt het Hagenkwartet er dicht bij, denk ik. Voor die muziek hebben mensen een religieus soort eerbied.
Maar is het werkelijk zo? Bestaat er zoiets als de ideeënwereld van Plato, waar menselijke bedenksels een goddelijk bestaan leiden los van de uitvoering die eraan gegeven wordt? Bestaan ontwerpen van gebouwen los van de tekeningen en bestaan wiskundige verhandelingen buiten de informatiedragers waarin ze worden genoteerd?Ja, tijdelijk, in de hoofden van de makers en hun leerlingen, waar ze zonder behulp van de informatiedragers geen lang leven zouden hebben, want mensen gaan dood en ze vergeten. Tegenwoordig zijn er complexe ideeën die alleen in computers bestaan en die geen mens meer helemaal bevatten kan.
Als er sprake is van permanentie van ideeën dan is dat in de samenleving waar die makers en hun leerlingen en ook die computers deel van uitmaken. Ideeën zijn deel van de samenleving en als ze de samenleving overleven, waarin ze ontstaan zijn, zoals het Gilgamesj epos, dan komt dat omdat het kleitablet in het woestijnzand een langer leven heeft dan de Midden Oosten beschaving, waarin het dichtwerk werd geboren. Ook de piramiden hebben de beschaving overleefd die ze heeft voortgebracht, maar het zijn versteende ideeën geworden. Ze hebben niet meer de betekenis die ze hadden toen ze werden bedacht en uitgevoerd.
Ideeën zijn eigenschappen van beschavingen. Ze worden bedacht door individuen, maar of ze voortleven is afhankelijk van de indruk die ze maken in de samenleving. Neemt die ze over, dan kunnen ideeën een lang leven hebben, maar niet het eeuwige leven zoals Plato dacht. Zonder mensen en hun beschavingen geen dichtwerken en strijkkwartetten, geen cyclotrons en geen stelling van Pythagoras. Sommige ideeën, zoals die stelling van Pythagoras, of de gulden snede, vragen erom om ontdekt te worden omdat je uitwerkingen ervan overal in de natuur kunt tegen komen, maar betekent dat nu dat ze bestaan onafhankelijk van de ontdekkers of van de samenleving waar die deel vanuit maken?
Plato meende van wel en voor veel godsdienstige mensen is het duidelijk dat kosmische ideeën van God afkomstig zijn en menselijke ideeën door Hem zijn geïnspireerd. Misschien is dat ook wel zo. Spinoza en Darwin hebben ons geleerd dat de mens en zijn samenleving onderdeel zijn van de kosmos en dat in de kosmos alles verwant is met alles en dat tussen die eenheid die de kosmos vormt en God geen zinnig onderscheid kan worden gemaakt.
Blog van Toon Kasdorp 