De redacteuren van de Volkskrant zijn links en onze premier Rutte is naar verhouding tamelijk rechts. Daarom kreeg de premier er in de Volkskrant van 28 augustus 2012 van langs[1] en werden linkse premiers uit het verleden, zoals Kok van de PvdA en Lubbers van het CDA door de Volkskrant in het zonnetje gezet. Maar dat Rutte het met zijn drie kabinetten veel beter had kunnen doen dan hij gedaan heeft, is moeilijk aan te tonen.
De man is in zijn eerste kabinet premier geweest tijdens de grootste crisis sinds 1929 en Kok en Lubbers waren premier tijdens een rustige periode van stijgende welvaart. Hilhorst had gemakkelijk praten. Rutte heeft gedaan wat hij kon. Nederland is een klein land, dus wat hij doen kon was ook niet zo veel.
De crisis waar we mee te maken hebben gehad was niet van eigen bodem. Die is komen overwaaien, eerst uit Amerika en in tweede instantie uit de zuidelijke landen van de EU, waar men op de pof een te dure welfare state had opgezet.
De overheidsuitgaven in al die landen konden de pan uit rijzen door de lage renten op de financiële markten, waar alweer Ruttes kabinet niets aan kon doen. Als we Griekenland gesteund hebben en Rutte later meende dat daar een eind aan moest komen, dan deed hij dat in navolging van Duitsland en de andere Noordelijke landen in de EU. Men meende de hulp aan Griekenland onder meer aan de Europese solidariteit verplicht te zijn geweest, maar toen Griekenland naliet om afdoende maatregelen te nemen, vond men genoeg wel genoeg. Ook dat was begrijpelijk beleid.
Terecht kun je je wel afvragen of het niet beter was geweest om Griekenland een paar jaar eerder te laten vallen toen de Economist uitrekende dat zelfs bij een basisrente van 0% een faillissement van dat land niet langer te vermijden was[2]. Maar Rutte was niet de enige die geloofde dat de gevolgen van een Grieks faillissement erger zouden zijn dan subsidiëren. Persoonlijk denk ik dat men al ten tijde van het Kabinet Balkenende-Bos-Rouvoet in Europa al had moeten kiezen tussen twee kwaden en dat heeft nagelaten.
Het probleem Griekenland is groter geworden dan het had hoeven zijn en ook van het orde op zaken stellen in de andere zuidelijke landen is weinig terecht gekomen. Maar de schuld daarvoor ligt niet bij Rutte. Wie de fouten uit het recente verleden niet wil verdoezelen komt bij de socialisten en hun aanhang uit. Niet alleen in Griekenland maar ook in ons land en in de rest van Europa. De mislukking van de euro, die niet terug te draaien valt, hebben we aan de Franse socialist Mitterand en aan de domme[2] Duitse christendemocraat Kohl te danken.
Hilhorst vindt dat we de problemen aan het begin van de eeuw niet op het conto van Den Uijl kunnen schrijven. Niet van den Uijl persoonlijk misschien, maar wel van de socialistische golf die Nederland in de jaren zeventig heeft overspoeld. Daar is Den Uijl het symbool van en dat heeft problemen opgeleverd die we nog steeds dagelijks tegenkomen. Die problemen zijn kort samen te vatten als potverteren door de overheid.
In Noorwegen zijn ze zo verstandig geweest niet te gaan leven van tijdelijke olie-inkomsten maar daar een reserve van te vormen. Die bewaarden ze voor calamiteiten in de toekomst. Den Uijl heeft de forse inkomsten uit de gasbel van Slochteren onderdeel gemaakt van het overheidsbudget en nu het gas op raakt betekent dat meer bezuinigen dan bij een wijzer overheidsbeleid nodig zou zijn geweest.
Een overheidsaandeel van meer dan één derde in het BNP is onder normale omstandigheden onverantwoord. Terugschroeven naar een kwart in een periode van een jaar of tien zou op het programma van alle verantwoordelijke partijen horen te staan. Meer dan 25% is alleen in tijden van oorlog of andere calamiteiten te verantwoorden. Is er op zo’n moment van crisis al een beslag van een derde van de nationale middelen dan ontbreekt de ruimte voor extra uitgaven. Bovendien is het vrij zeker dat een oordeelkundige bezuiniging op de overheidsuitgaven niet zal lijden tot een slechtere, maar eerder tot een beter functionerende overheid. Wie ziet hoeveel mensen de overheid nodig meent te hebben voor het uitvoeren van haar taken en dat vergelijkt met soortgelijke werkzaamheden in het bedrijfsleven, die schrikt. Het is daarnaast duidelijk dat op geen stukken na voldoende gebruik gemaakt wordt van de middelen die de moderne techniek ons aanreikt. Onze overheid is sterk verouderd in haar organisatie.
Maar terug naar Rutte en de Volkskrant. Rutte is het woord duurzaamheid vergeten zei Hilhorst en als dat waar was zou ik het toejuichen. Ik vind het een lelijk woord en een slechte vertaling van het Engelse sustainability. Dat betekent ook iets anders, n.l. dat je door kunt gaan met iets te consumeren of te produceren zonder dat het opraakt of de omgeving onaanvaardbaar vervuilt.
Milieuvervuiling is een functie van de bevolkingsintensiteit en van de welvaart. Nederland kan er op zich heel weinig aan doen; het is een mondiaal probleem. Het meest effectieve middel voor Nederland zou het stoppen zijn van verdere immigratie en een effectief terugkeerbeleid voor niet-westerse allochtonen. Maar daaraan staan verdragen in de weg en vooral onze humanistische wereldbeschouwing.
In hetzelfde nummer van de Volkskrant van 28 augustus 2012 pleitte Marianne Thieme van de Dierenpartij voor grotere duurzaamheid, minder groei en lagere inkomens. Economische groei noemde ze de oorzaak van alle milieu problemen. Dat is een oppervlakkige constatering. Meer geld betekent voor de Europeanen niet of nauwelijks meer extra verbruik van de onvervangbare delfstoffen waarop zij doelde.
Het probleem dat op ons afkomt en waar we eigenlijk al midden in zitten, het probleem van de wereldoverbevolking, is onoplosbaar. Onoplosbaar in elk geval met de middelen van nu. Het is met afstand het belangrijkste probleem waar de politiek zich mee bezig zou kunnen houden. We hebben eigenlijk geen specifiek Nederlandse problemen van enige betekenis, behalve dan een slecht georganiseerde en een te dure overheid. De echte problemen die op ons afkomen zijn mondiaal. De politici die menen dat we het zonder Europese samenwerking kunnen stellen, of dat we het met de bestaande soort Europese samenwerking gaan redden, zijn onverantwoordelijk bezig[3]. Dan hebben we het dus niet over Rutte, maar over een linkse pers en over populistische politici als Roemer, die aan komen dragen met schijnoplossingen.
[1] Van Hilhorst, die toen wethouder was in Amsterdam.
[2] Dom, zoals niet alleen blijkt uit het invoeren van de euro, maar ook uit zijn besluit dat een volledige fusie tussen DDR en Bondsrepubliek kon worden doorgevoerd met onmiddellijke ingang, wat tot het faillissement van praktisch alle DDR ondernemingen heeft geleid. De andere Oostbloklanden hebben veel langer de tijd gekregen om zich aan te passen en de kapitaalvernietiging is daar navenant kleiner geweest. Kohl heeft Duitsland economisch tien jaar achterop gezet.
[3] Ik ben geen voorstander van nog meer Brussel, want dat beschouw ik als een doodlopende weg. Wel van meer specifieke samenwerking in deskundige bureaus als de ECB maar dan onder democratische controle. Als andere voorbeelden daarvan zie ik het Noodfonds, de Wereldhandelsorganisatie. Zie het lemma Europa op mijn site.
Blog van Toon Kasdorp 