Democratie is een manier van besturen van een samenleving waarin met de belangen van alle deelnemers zo goed mogelijk rekening wordt gehouden. Dat houdt ondermeer in dat er niet tegen de wil van de meerderheid in geregeerd kan worden. Maar ook dat de belangen van minderheden bij de meerderheid en haar vertegenwoordigers in goede handen zijn.
De organisatie van de overheid in een democratisch land moet de benodigde belangenafwegingen mogelijk maken. We kennen in de westerse democratische landen daarvoor uiteenlopende systemen. In Amerika en Frankrijk bestaan presidentiële systemen, waar er een verdeling van de macht is tussen een gekozen president en een apart van hem gekozen volksvertegenwoordiging. Duitsland heeft iets tussen een parlementair en een presidentieel systeem is. De bondskanselier heeft presidentiële bevoegdheden, maar word uit de parlementaire meerderheid gekozen. In Groot Brittannië is de regering als het ware een comité uit de grootste politieke partij in het parlement. In landen als Nederland wordt een regering gevormd door een formateur, meestal – maar niet altijd – benoemd uit de grootste partij in het parlement[1]. Een regering moet op een meerderheid in beide Kamers van het parlement kunnen rekenen.
Aan de totstandkoming van een democratische regering kan dus op verschillende manieren vorm worden gegeven en de neiging bestaat om over democratie te spreken zodra zich een van die vormen voordoet.
Zo zijn er mensen die menen dat de Europese Unie een democratie is, vanwege het bestaan van een Europees parlement. Maar het Europees parlement is evenmin een garantie voor democratische besluitvorming in de Unie als het parlement dat in de Sovjet Unie was. Europa is geen land en het vormt geen politieke eenheid. Het is een belangengemeenschap, een vorm van samenwerking tussen nationale staten. Het parlement dat op en neer reist tussen Brussel en Straatsburg vertegenwoordigt die nationale staten niet en al helemaal niet de bevolking van de Europese Unie. In wezen is dat parlement dus een voor de gek houderij, die niets bijdraag aan het democratische niveau van de Europese samenwerking. De gedachte dat de Unie democratisch zou zijn omdat we er als Europees land ‘zelf bij zijn’ is een misvatting. De besluitvorming in Brussel wordt voorgekookt tussen de belangrijkste landen van de Unie en door de Europese ambtenaren. De belangrijkste landen, dat zijn na de Brexit weer gewoon Frankrijk en Duitsland. De idee dat wat daar bekokstoofd wordt aan democratisch gehalte wint door middel van de beraadslagingen in het parlement is te onnozel voor woorden.
[1] Onze formateur Tjeenk Willink is afkomstig uit een van de kleinere partijen, die bij de laatste verkiezingen de grootste nederlaag uit haar geschiedenis heeft geleden. Maar hij is een van de beste vicevoorzitters van de Raad van State geweest die we hebben gehad en een alom geachte persoonlijkheid. Ik geloof niet dat er iemand is die bezwaar heeft tegen zijn optreden.
Blog van Toon Kasdorp 